Περί προφορικών εξετάσεων των μουσικών μαθημάτων

στο Μουσικό Σχολείο Θεσσαλονίκης

Προς το Σύλλογο Διδασκόντων του Μ.Σ.Θ.

Πυλαία, 17-5-2006

Παρουσιάστηκαν και στις φετινές, ετήσιες εξετάσεις μουσικών οργάνων πολλές περιπτώσεις κοινής παρουσίας 3,4,… μαθητών σε μια διδακτική ώρα, με αποτέλεσμα ο διαθέσιμος χρόνος εξετάσεων να φτάνει τα 10 λεπτά ανά μαθητή.

Με αφορμή το γεγονός αυτό, και λαμβάνοντας υπ' όψιν, τη σχετική νομοθεσία των Μ. Σ. και το ιστορικό του σχολείου μας, θα ήθελα να θέσω υπ' όψιν του συλλόγου τα παρακάτω:

Η χρονική περίοδος οργάνωσης των εξετάσεων ορίζεται από την ισχύουσα νομοθεσία. Η διαδικασία των εξετάσεων αυτών περιγράφεται από την ίδια νομοθεσία με γενικό τρόπο. Ακόμα γενικότερα όμως, (αναλογικά προς τη σημασία της), περιγράφεται η πορεία που οδηγεί σ' αυτές. Ευνόητο είναι, ότι ένα ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ θα πρέπει με δική του πλέον πρωτοβουλία να θέτει το οργανωτικό ζήτημα των προφορικών μουσικών εξετάσεων. Η οργανωτική όμως πλευρά αναδεικνύει άμεσα τα παιδαγωγικά ζητήματα που αφορούν: στοχοθεσία, μεθοδολογία, τρόπο αξιολόγησης. Συνεπώς μια συζήτηση με θέμα τις "ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ" δεν μπορεί, παρά να έχει ως παραμέτρους συζήτησης "τι διδάσκουμε, πώς διδάσκουμε, πού στοχεύουμε, πώς αξιολογούμε και η συζήτηση αυτή οφείλει να έχει κεντρικό, καθολικό άξονα προβληματισμού - εφαρμογής και όχι κατά ειδικότητα. Προτείνω τη σύσταση ομάδας εργασίας που θα επεξεργαστεί και θα φέρει σε συνεδρίαση διδασκόντων διαμορφωμένη πρόταση προς ψήφιση. Η επιτροπή θα συνεργαστεί με το Σύμβουλο Μουσικής, την Κ.Ε. και το Π.Ι., τις προτάσεις των οποίων θα συμπεριλάβει στο σκεπτικό της που θα επαναπροωθήσει προς αυτούς.

Όσον αφορά στις "έτοιμες", γνωστές λύσεις περί εξετάσεων και τις απόψεις ότι δεν συντρέχει λόγος προβληματισμού, επιτρέψτε μου μια σύντομη τοποθέτηση:

Οι "εξετάσεις" είναι γενικός όρος της παιδείας, φορτισμένος συναισθηματικά με τη δαμόκλειο σπάθη της στιγμιαίας αξιολόγησης, συχνά αποκομμένος από την ουσία της γνώσης, της κριτικής σκέψης και προσανατολισμένος στην απομνημόνευση και τη μηχανιστική λογική. Η παιδεία της λόγιας μουσικής είναι ιστορικά προσανατολισμένη στη διαδικασία εκμάθησης, με προϋπόθεση και στόχο την απόδοση του γραπτού κειμένου, μια διαδικασία εφαρμοσμένη επί 90 χρόνια στην ελληνική ωδειακή παιδεία. Η μεταφορά των ωδειακών αντιλήψεων στα Μ.Σ. ήταν φυσιολογική και αναμενόμενη. Αδικαιολόγητη όμως είναι η εμμονή σε παρακμιακές πρακτικές, που συγκρούονται, τόσο με το πνεύμα της παιδείας στο Υπ.Ε.Π.Θ (επανατίθεται το ζήτημα της δυϊκής εποπτείας της μουσικής παιδείας), όσο και με το ελλιπές ακόμα πλαίσιο των Μ.Σ.

Τελείως πρακτικά:

"Εξετάσεις" και "μάθημα" δεν μπορεί να έρχονται σε σύγκρουση. Η πολυαναφερόμενη "διαθεματικότητα" δεν μπορεί να απουσιάζει από το κατ' εξοχήν διαθεματικό πεδίο της μουσικής, ακόμα κι αν αυτό εξειδικεύεται πρόωρα στον εκτελεστικό τομέα. Το κούρδισμα, η μορφή, η πολυφωνία, το μέτρο, το κοινωνικό πλαίσιο μιας μουσικής δεν μπορούν να εγκλωβίζονται σε περιχαρακωμένα μαθήματα εκτελεστικής δεινότητας, προκάτ ερμηνείας, θεωρίας, αρμονίας, dictée, μορφολογίας, αντίστιξης και ιστορίας, έτσι ώστε να θεωρείται "ατόπημα" η διαπραγμάτευση και η εξέταση μιας από τις προηγούμενες επί μέρους συνιστώσες, σε άμεση αναφορά με την "ύλη" ενός προφορικώς διδασκόμενου και εξεταζόμενου μουσικού μαθήματος (εκτός κι αν επιμένουμε ακόμα στη γνωστή άποψη ότι ο μηχανικός ή ο γιατρός μπορούν, χωρίς πρόβλημα, να διαθέτουν μη επαρκές-απόλυτο επίπεδο γλωσσικής παιδείας).

Η βουβή και βεβιασμένη, χωρίς "da capo" και "επαναλήψεις", διαχείριση του μαθητή και της μουσικής, υποβαθμίζει την επιδίωξη του μουσικού αποτελέσματος στο επίπεδο της κατά παραγγελίαν παράστασης, όπου κυρίως θα κριθεί η ακεραιότητα της γραφής της μουσικής, δηλαδή του ύψους των φθογγοσήμων που, κατά μια εκδοχή, ξεχωρίζει τη μουσική σε "σωστή" και "λάθος".

Το αναζητούμενο "ήθος" στο κατ' εξοχήν και κατ' αρχήν προφορικό μάθημα της μουσικής δεν μπορεί να συμβαδίζει με τη γνωστή, εσπευσμένη διάθεση και ποσοτική διαχείριση που διαπνέει μαθητές και καθηγητές στο τέλος της σχολικής χρονιάς και τείνει, δυστυχώς, να παγιώσει την αντίληψη, ότι οι εξετάσεις μουσικής στο προφορικό τους τμήμα προσομοιάζουν με ακτινολογικές εξετάσεις ή αναλύσεις αίματος, όσον αφορά στα χρονικά όρια που τις τοποθετούμε, ή στον αυτοματισμό της αξιολογικής διαδικασίας.

Ακόμα μεγαλύτερη γίνεται η αντίφαση στο Μουσικό Σχολείο, αν συνυπολογίσουμε το ότι στον εκτελεστικό μουσικό τομέα, έχουμε να κάνουμε με μαθήματα επιλογής, δηλαδή μαθήματα "πρωτεύοντα", όπως συνηθίζουμε να λέμε. Μπορούν να αντιμετωπίζονται τα μαθήματα αυτά με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς να καταρρέει η αξιοπιστία του σχολείου και το κύρος του ανθρώπινου δυναμικού και των αξιών που καλείται να υπηρετήσει;

Ιδιαίτερη αντιμετώπιση απαιτείται στους τομείς του λαϊκού μουσικού πολιτισμού (παραδοσιακής μουσικής) και της ψαλτικής τέχνης (βυζαντινής μουσικής) καθώς η όψιμη υπαγωγή τους στο νεοελληνικής πρόσληψης δυτικό εκπαιδευτικό πλαίσιο, ενέχει τον κίνδυνο να μεταφέρει αυτούσια τη διαδικασία διδασκαλίας-εξετάσεων από την δεύτερη στην πρώτη, αλλοιώνοντας έτσι την ίδια την ουσία της - θεμελιωμένης στην προφορικότητα - καθ’ ημάς μουσικής, λόγιας και λαϊκής.

Η διδακτέα "ύλη" ενός μουσικού μαθήματος είναι συνήθως μικρή ποσοτικά, δεδομένων των συνθηκών: καθυστερημένη έναρξη, χαμένα μαθήματα, βεβαρημένο πρόγραμμα του μαθητή. Αν ως δάσκαλοι διαχειριστούμε την "ύλη" των "εξετάσεων" με διάθεση παζαριού, αν απαιτήσουμε τα "δύο ή τρία κομμάτια" ως "εξεταστέα ύλη" και κοιτώντας το ρολόι, καλέσουμε το μαθητή (που σκέφτεται ότι εκείνη την ώρα έπρεπε να βρίσκεται στην αίθουσα εξετάσεων του άλλου οργάνου στο οποίο πρέπει επίσης να εξεταστεί) να παίξει το ένα τελικά κομμάτι που "πρόλαβε να βγάλει", μήπως πρέπει να εισηγηθούμε αποστολή των θεμάτων με SMS και την παραλαβή των απαντήσεων e-mail;

Στέργιος Ζυγούρας